Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

1. do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.
Subj.: duim = dem, Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38: duis, Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42: duas = des, id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19: duit, Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.: duint, Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.
Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.
Inf.:
DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.: dane = dasne, Plaut. Truc. 2, 4, 22.
The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. , da-dā-mi, give; Gr. δί-δω-μι, δωτήρ, δόσις; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).

  1. I. In gen.: eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data, Plaut. Am. prol. 138; cf.: patera, quae dono mi illic data’st, id. ib. 1, 3, 36: dandis recipiendisque meritis, Cic. Lael. 8; cf.: ut par sit ratio acceptorum et datorum, id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.: obsides, id. ib. 1, 19, 1; 1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt, Cic. Rep. 1, 13: hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus, id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17: ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint, id. ib. 1, 31; cf. imperia, id. ib. 1, 44: centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data, id. ib. 2, 22: Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit, id. ib. 3, 9 fin.: ei filiam suam in matrimonium dat, Caes. B. G. 1, 3, 5: litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim, Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11; and in the same signif.: aliquid ad aliquem, id. ib. 10, 8 fin.: litteras alicui, said of the writer, to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.; of the bearer, rarely, to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse (poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.; al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit, parley, challenge, Prop. 5, 10, 32: dare poenas, to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18: alicui poenas dare, to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31; v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant, Cic. Rep. 1, 41: quoniam me quodammodo invitas et tui spem das, id. ib. 1, 10: dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras, id. ib. 1, 9; cf.: ansas alicui ad reprehendendum, id. Lael. 16, 59: multas causas suspicionum offensionumque, id. ib. 24: facultatem per provinciam itineris faciundi, Caes. B. G. 1, 7, 5; for which: iter alicui per provinciam, id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.: modicam libertatem populo, Cic. Rep. 2, 31: consilium, id. Lael. 13: praecepta, id. ib. 4 fin.: tempus alicui, ut, etc., id. Rep. 1, 3: inter se fidem et jusjurandum, Caes. B. G. 1, 3 fin.: operam, to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55: operam virtuti, id. Lael. 22, 84; also: operam, ne, id. ib. 21, 78: veniam amicitiae, id. ib. 17: vela (ventis), to set sail, id. de Or. 2, 44, 187: dextra vela dare, to steer towards the right, Ov. 3, 640: me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse, Cic. Att. 2, 1: sin homo amens diripiendam urbem daturus est, id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.: prout tempus ac res se daret, Liv. 28, 5 et saep.
    Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.
    Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.: DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).
    Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus, Mart. 5, 81, 2; cf.: dat census honores, Ov. F. 1, 217.
          1. (β) Poet. with inf.: da mihi frui perpetuā virginitate, allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350: di tibi dent captā classem reducere Trojā, Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.
          2. (γ) With ne: da, femina ne sim, Ov. M. 12, 202.
  2. II. In partic.
    1. A. In milit. lang.
      1. 1. Nomina, to enroll one’s self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf. transf. beyond the military sphere, Plaut. Ps. 4, 6, 38.
      2. 2. Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99; hence), to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4; and more freq. transf. beyond the milit. sphere, to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.
      3. 3. Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.
    2. B. To grant, consent, permit.
      1. 1. Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.; hence called tria verba, Ov. F. 1, 47.
      2. 2. Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307: interim tamen recedere sensim datur, Quint. 11, 3, 127: ex quo intellegi datur, etc., Lact. 5, 20, 11.
    3. C. In philos. lang., to grant a proposition: in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.), Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin.
    4. D. Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one’s self somewhere: tum genu ad terram dabo, to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.: aliquem ad terram, Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.: me haec deambulatio ad languorem dedit! has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3: hanc mihi in manum dat, id. And. 1, 5, 62: praecipitem me in pistrinum dabit, id. ib. 1, 3, 9: hostes in fugam, Caes. B. G. 5, 51 fin.: hostem in conspectum, to bring to view, Liv. 3, 69 fin.: aliquem in vincula, to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.: arma in profluentes, id. 4, 12, 9: aliquem usque Sicanium fretum, Val. Fl. 2, 28: aliquem leto, to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9: se in viam, to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12: sese in fugam, id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.: se fugae, id. Att. 7, 23, 2: Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps, id. de Or. 3, 16, 60 et saep.
    5. E. Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose: qui dederit damnum aut malum, Ter. And. 1, 1, 116: nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest, Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.: malum dare, id. N. D. 1, 44, 122: hoc quī occultari facilius credas dabo, Ter. Hec. 5, 4, 29: inania duro vulnera dat ferro, Ov. M. 3, 84: morsus, Prop. 5, 5, 39; cf.: motus dare, to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311): stragem, id. 1, 288: equitum ruinas, to overthrow, id. 5, 1329.
      With part. fut. pass.: pectora tristitiae dissolvenda dedit, caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.
      Prov.: dant animos vina, Ov. M. 12, 242.
  3. F. Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16: Caere hospitio Vestalium cultisque diis, Liv. 7, 20: plus stomacho quam consilio, Quint. 10, 1, 117 et saep.: ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo, i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37: dabat et famae, ut, etc., Tac. A. 1, 7.
    Hence,
        1. b. Se alicui, to give one’s self up wholly, to devote, dedicate one’s self to a person or thing, to serve: dedit se etiam regibus, Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31: mihi si large volantis ungula se det equi, Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161: se et hominibus Pythagoreis et studiis illis, Cic. Rep. 1, 111: se sermonibus vulgi, id. ib. 6, 23: se jucunditati, id. Off. 1, 34 al.: se populo ac coronae, to present one’s self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.: se convivio, Suet. Caes. 31 et saep.: si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant, Cic. de Or. 2, 44, 187.
  4. G. Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.): erili filio hanc fabricam dabo, Plaut. Bacch. 2, 3, 132: quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo, Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19: imo etiam dabo, quo magis credas, Ter. Phorm. 5, 6, 37: da mihi nunc, satisne probas? Cic. Ac. 1, 3, 10: Thessalici da bella ducis, Val. Fl. 5, 219: is datus erat locus colloquio, appointed, Liv. 33, 13: fixa canensSaepe dedit sedem notas mutantibus urbes, i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.
    In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said: seu pius Aeneas eripuisse datur, Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.
  5. H. Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.: docere fabulam, agere fabulam), Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.; and transf., Cic. Clu. 31, 84; cf. also: dare foras librum = edere, Cic. Att. 13, 22, 3.
  1. I. Verba (alicui), to give empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.
  2. K. Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.: nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite, Ter. And. prol. 8: hoc vitio datur, id. Ad. 3, 3, 64: inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse, Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.
  3. L. Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.): qui cenam parasitis dabit, Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75: prandium dare, id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.
  4. M. To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra): dari sibi diem postulabat, a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.

2. -do, -dāre (obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. θε-, τίθημι; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. , in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410; but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds, Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.

3. do, acc. of domus, v. domus init.

dŏcĕo, cŭi, ctum, 2, v. a. [root da; Zend. , to know; strengthened, dak-; Gr. διδάσκω; Lat. disco], to teach, instruct, inform, show, tell, etc. (for syn. cf.: edoceo, perdoceo, erudio, praecipio, instituo).

  1. I. In gen., with double acc. of person and thing: pejor magister te istaec docuitilla, quae te docui, Plaut. Bacch. 1, 2, 55: hunc hominem cursuram, id. Trin. 4, 3, 9: aliquem artem, Cic. de Or. 2, 54: aliquem litteras, id. Pis. 30: aliquem ejusmodi rem, id. Quint. 25, 79: pueros elementa, Hor. Ep. 1, 20, 17 et saep.
    Pass., with acc. rei: is reliqua frustra docetur, Quint. 4, 2, 90; 1, 5, 11; 3, 8, 70; 6, 2, 3; Hor. C. 3, 6, 21; id. S. 1, 6, 76 et saep.; cf.: doctus dogmam, Laber. ap. Prisc. p. 679 fin. P.; and: doctus militiam, Sall. H. Fragm. 1, 40, p. 224 ed. Gerl.
    With inf.: docemur auctoritate domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43, 194; 1, 57, 244; id. Fin. 2, 5, 15: docemur disputare, non vivere (= discimus), Sen. Ep. 95, 13: equi variare gyros docentur, Tac. G. 6; Sall. J. 85, 33; Nep. Epam. 2, 1; Liv. 21, 3, 6.
    With acc. pers. and inf.: ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus, etc., Cic. Agr. 3, 2; so id. Phil. 2, 4, 8; Hor. S. 1, 1, 91; id. Ep. 1, 14, 30 al.; cf. ellipt. with abl. of instrument: Socratem fidibus (sc. canere), Cic. Fam. 9, 22, 3: aliquem docendum curare equo, armisque, Liv. 29, 1, 8; Zumpt, § 391 fin.
    With acc. pers. and de, to instruct or inform one of: de ejus injuriis judices docere, Cic. Verr. 2, 4, 51: aliquem de aliqua re, id. Rosc. Am. 9, 26; 44, 127; id. de Or. 2, 24, 102; Sall. J. 13, 3 al.
    With acc. pers. and rel. clause: doceant eum, qui vir Sex. Roscius fuerit, Cic. Rosc. Am. 9, 25; id. Att. 8, 2, 2; id. Fam. 3, 6, 5; 5, 3; Quint. 6, 1, 20 al.
    With acc. pers.: studiosos discendi erudiunt atque docent, Cic. Off. 1, 44, 156; id. Div. 2, 2; id. de Sen. 9, 29; Quint. 2, 5, 13; Hor. S. 2, 2, 50; id. Ep. 1, 13, 1 et saep.
    With acc. rei: coepit studiose omnia Docere, educare, ita uti si esset filia, Ter. Eun. 1, 2, 37; so, aliquid, Caes. B. G. 5, 42 fin.; Quint. 7, 10, 10; 9, 4, 137; Hor. A. P. 306 et saep.; cf. also: quod de lacu Albano docuisset, Liv. 5, 15; so with two acc., Caes. B. G. 7, 10, 3; Cic. Clu. 70, 198.
    With acc. and inf.: docui per litteras, id nec opus esse nec fieri posse, Cic. Att. 16, 8; Caes. B. G. 5, 1, 7; 5, 28, 4; Quint. 1, 5, 43; Hor. S. 2, 3, 63 et saep.
    Absol.: cum doceo et explano, Cic. de Or. 2, 19, 82; id. Or. 42, 143; Quint. 3, 4, 15; 3, 5, 2 et saep.; cf. also: Tyrannio docet apud me, Cic. Q. Fr. 2, 4 fin.
  2. II. In partic.: fabulam, like the Gr. διδάσκειν, qs. to teach a play to the actors, to rehearse; hence, to produce, exhibit on the stage: minor fuit aliquanto is, qui primus fabulam dedit, quam ii, qui multas docuerant (Plautus et Naevius), Cic. Brut. 18, 73; id. Tusc. 4, 29, 63; Hor. A. P. 288; Gell. 17, 21, 42.
    Hence, doctus, a, um, P. a., learned, skilled, versed, experienced in any thing (cf.: litteratus, eruditus, peritus, gnarus, scitus).
    Absol.: doctus vir et Graecis litteris eruditus, Cic. Brut. 30, 114; cf. id. de Or. 1, 22, 102; 2, 74, 299: adolescentes humanissimi et doctissimi, id. Cael. 10, 24.
    With ex: fuit enim doctus ex disciplina Stoicorum, Cic. Brut. 25.
    With abl.: docti et Graecis litteris et Latinis, Cic. Brut. 46; 45 fin.; Sall. C. 25, 2; Mart. 10, 76.
    With adv.: nec minus Graece quam Latine doctus, Suet. Gram. 7.
    With gen.: fandi doctissima Cymodocea, Verg. A. 10, 225: legum atque morum populi Romani jurisque civilis, Gell. 13, 12, 1: sagittarum, Aur. Vict. Epit. 11: artis lanificae, Claud. in Eutr. 2, 381.
    With acc.: (Maecenas) docte sermones utriusque linguae, Hor. C. 3, 8, 5: dulces modos (with citharae sciens), id. ib. 3, 9, 10: omnia, Stat. Th. 2, 692: litteras, Gell. 19, 9, 7.
    With inf.: doctus sagittas tendere Sericas, Hor. C. 1, 29, 9; 3, 6, 38; 4, 13, 7; id. Carm. Sec. 75 et saep.
    With ad or in: ad delinquendum doctior, Ov. Tr. 2, 256: in parum fausto carmine docta fui, id. H. 21, 182: Sapphica puella Musa doctior, more skilled in song, Cat. 35, 17: docta puella, Prop. 1, 7, 11; 2, 11, 6 (3, 2, 6 M.); 2, 13, 11 (3, 4, 11 M.).
    Esp. as epithet of Catullus by other poets, Tib. 3, 6, 41; Ov. Am. 3, 9, 62: Verona docti syllabas amat vatis, Mart. 1, 61, 1; Ov. A. A. 2, 181.
    As subst.: doctus, the man of skill.
    Prov.:
    doctus in se semper divitias habet, Phaedr. 4, 21, 1; but class. only in plur.: doctī, ōrum, m., the learned: doctorum est ista consuetudo, Cic. Lael. 5, 17 et saep.
      1. 2. Of things as subjects: frontes, Hor. C. 1, 1, 29: tibia, Prop. 2, 30, 16 (3, 28, 16 M.): carmina, Tib. 2, 3, 20; cf. vox, Ov. P. 2, 5, 52: voces Pythagoreorum, Cic. Tusc. 4, 1, 2: sermo, Plin. Ep. 7, 25, 3: prece, Hor. Ep. 2, 1, 135: manus artificis, Tib. 1, 8, 12; cf. id. 2, 1, 70; Ov. F. 3, 832; 6, 792: falx, Prop. 2, 19, 12 (3, 12, 12 M.) et saep.
    1. B. In Plaut. and Ter., knowing, cunning, shrewd, subtle: malum, callidum, doctum, Plaut. Ps. 2, 4, 35; id. Bacch. 4, 4, 43; id. Most. 1, 3, 122; 5, 1, 24 et saep.; Ter. Hec. 2, 1, 6; id. Eun. 4, 7, 21; cf. also, dolus, Plaut. Mil. 2, 1, 69; id. Ps. 1, 5, 70 al.docte, adv.
      1. 1. Learnedly, skilfully (very rare; not in Cic.).
        Comp., Hor. Ep. 2, 1, 33; Mart. 7, 46.
        Sup., Sall. J. 95, 3.
      2. 2. Cunningly, shrewdly, cleverly: docte et sapienter dicis, Plaut. Ep. 3, 3, 23: docte tibi illam perdoctam dabo, id. Mil. 2, 2, 103; id. Bacch. 4, 4, 43: docte sapere, id. Mil. 3, 1, 162; id. Most. 5, 1, 21 et saep.
        Comp., Plaut. Mil. 4, 2, 99.

dochlĕa, ae, f., the plant chamaepitys, App. Herb. 26, 66.

dochmĭus, ii, m., = δόχμιος (sc. πούς), the dochmiac foot in poetry, whose fundamental scheme is ⏑–́–́⏑–́, of which, however, about thirty modifications are described, Cic. Or. 64 fin.; Quint. 9, 4, 79 al.

dŏcĭbĭlis, e, adj. [doceo], that learns easily, teachable, apt (late Lat.), Tert. Mon. 12 al.; Ambros. in Psa. 47, 21 fin.; Vulg. 2 Tim. 2, 24: docibiles Dei, disciples of God, taught by God, id. Johan. 6, 45.

dŏcĭbĭlĭtas, ātis, f., aptness in learning, docility, acc. to Isid. Sent. 5, 14.

dŏcĭlis, e, adj. [doceo], easily taught, docile.

  1. I. Prop. (freq. and class.).
    Absol.: belua docilis et humanis moribus assueta, Cic. Rep. 2, 40; id. de Or. 2, 19, 80; Liv. 23, 29; Quint. 2, 9, 3; Hor. C. 3, 11, 1; id. Carm. Sec. 45 et saep.; cf. in the comp., Quint. 1, 12, 9; 4, 2, 24.
    With ad: ad agriculturam, Varr. R. R. 1, 17, 3; Cic. Fam. 7, 20, 3; id. Tusc. 2, 6; Curt. 8, 31, 16; in the comp., Plaut. Bacch. 1, 2, 56.
    With abl.: habebant luscinias Graeco atque Latino sermone docilis, Plin. 10, 42, 59, § 120: omnes imitandis turpibus, Juv. 14, 40.
    Poet., with gen.: modorum, Hor. C. 4, 6, 43: pravi, id. S. 2, 2, 52: fallendi, skilful, Sil. 3, 233: freni (equus), id. 16, 360; and with inf.: cerva accedere mensis, id. 13, 120.
  2. II. Transf. of things: capilli, Ov. Am. 1, 14, 13: os, id. ib. 3, 344: et bibula chrysocolla, Plin. 33, 5, 26, § 88: hasta relegi et relinqui, Val. Fl. 6, 237: ingenium, Nep. Dion. 1, 2: pavor pascere rumorem, Sil. 4, 8 et saep.
    Sup. does not occur.
    Adv.: dŏcĭlĭter, with docility, teachably, acc. to Diom. p. 401 P.

dŏcĭlĭtas, ātis, f. [docilis], aptness for being taught, docility.

  1. I. Prop., Cic. Sest. 42, 91; id. Fin. 5, 13, 36; Nep. Att. 1, 3; Plin. 8, 1, 1, § 3; 8, 42, 64, § 157: ad omnes fere artes, Suet. Tit. 3.
  2. * II. Transf., in a moral sense, gentleness, Eutr. 10, 4.

dŏcĭmen, v. documen.

dŏcis, ĭdis, f., = δοκίς, a fiery meteor, App. de Mundo, p. 58, 23.

docte, adv., v. doceo, P. a. fin.

doctĭcănus, a, um, adj. [doctus-cano], singing skilfully: sensus, Mart. Cap. 2, § 122.

doctĭfĭcus, a, um, adj. [doctus-facio], making learned: Ardor (i. e. Pallas), Mart. Cap. 1 init.; id. 6, § 567.

doctĭlŏquus, a, um, adj. [doctus-loquor], speaking learnedly (ante- and postclass.): oratores, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 41 Müll. (Ann. v. 568, ed. Vahl.): juvenis, Mart. Cap. 9, § 903.

doctĭ-sŏnus, a, um, adj. [doctus], skilfully sounding: artes, Sid. Carm. 15, 180.

* doctĭuscŭle, adv. [doctus], pedantically, Gell. 6, 16, 2.

doctor, ōris, m. [doceo], a teacher, instructor, Cic. de Or. 1, 6, 23; 3, 15, 57; id. Div. 1, 3, 6; id. Or. 33, 117; Quint. 2, 2, 2; Hor. C. 4, 6, 25; id. S. 1, 1, 26; Vulg. Matt. 22, 35 et saep.

doctrīna, ae, f. [doctor], teaching, instruction (class.; cf.: litterae, artes, disciplina, praecepta, scientia, humanitas).

  1. I. Prop.: non aliqua mihi doctrina tradita, sed in rerum usu causisque tractata, Cic. de Or. 1, 48, 208; 1, 3, 11; id. Off. 44, 155: puerilis, id. de Or. 3, 31, 125; id. Mur. 30, 63; id. Sest. 56; Quint. 2, 8, 3; 6, 3, 12; 12, 2, 1 (in these passages of Quint. opp. natura; cf. also Hor. Ep. 1, 18, 100); id. 2, 12, 8; Hor. C. 4, 4, 33 et saep.
  2. II. Transf.
    1. A. Object., the knowledge imparted by teaching, i. e. science, erudition, learning: est unum perfugium doctrina ac litterae, quibus semper usi sumus, Cic. Fam. 6, 12 fin.; so with litterae, id. Rep. 2, 10; Quint. 11, 1, 89; cf. also: nonnulli litteris ac studiis doctrinae dediti, Cic. Balb. 1, 3; and with the latter cf. id. Rep. 1, 9 fin.; id. Or. 10, 34; id. Cael. 10, 24: malis studiis malisque doctrinis, id. Leg. 2, 15 fin.; cf. id. Rep. 1, 17 fin.: Piso Graecis doctrinis eruditus, id. Brut. 67, 236; cf. id. Arch. 7; id. N. D. 3, 9, 23; id. Q. Fr. 1, 1, 7 fin.; id. Rep. 1, 36; id. de Or. 3, 34, 139: ad domesticum morem adventiciam doctrinam adhibere, id. Rep. 3, 3: me omnis ars et doctrina liberalis et maxime philosophia delectavit, id. Fam. 4, 4, 4; cf. id. de Or. 3, 32, 127; id. Ac. 2, 1: dicendi, i. e. rhetoric, id. Part. 1, 3: auctor doctrinae ejus (sc. Numae), Liv. 1, 18: doctrina deos spernens, id. 10, 40 et saep.
    2. B. Subject., the habit produced by instruction, principle: mala studia malaeque doctrinae, Cic. Leg. 2, 15 fin.: neque id fecit naturā solum, sed etiam doctrinā, Nep. Att. 17, 3.

doctrīnālis, e, adj. [doctrina], theoretical: scientia, Isid. Orig. 2, 24, 14; Cassiod. Inst. Lib. Litt. praef.

doctrix, īcis, f. [doctor], she who instructs, an instructress, teacher: (sapientia) doctrix est disciplinae Dei, Vulg. Sap. 8, 4; August. de Mor. Eccl. Cath. 16; Serv. Verg. A. 12, 159; Prisc. 1122 P.

doctus, a, um, Part. and P. a., from doceo.

dŏcŭmen (dŏcĭmen), ĭnis, n., v. documentum init.

dŏcŭmentātĭo, νουθεσία, a reminding, Gloss. Lat. Gr.

dŏcŭmentum, i (dŏcŭmen, Lucr. 6, 392; and dŏcĭmen, Ter. Maur. p. 2425 P.), n. [doceo: documenta quae exempla docendi causa dicuntur, Varr. L. L. 6, § 62 Müll.], a lesson, example (either for instruction or warning); a pattern, warning; a proof, instance, specimen, etc. (class.).

        1. (α) With gen.: P. Rutilius documentum fuit hominibus nostris virtutis, antiquitatis, prudentiae, Cic. Rab. Post. 10, 27; cf. Suet. Aug. 51: humanorum casuum, Liv. 45, 40, 6: periculi, id. 1, 52, 4: fidei dare, id. 22, 39: eloquentiae dare, 45, 37: patientiae dare, Tac. Agr. 2; cf. id. H. 4, 60: judicii mei, id. ib. 1, 15: cavendae similis injuriae, Liv. 3, 50: sui dare, id. 32, 7; Curt. 7, 11, 5: multa egregii principis dare, Suet. Galb. 14; cf. Vell. 2, 42: quarum rerum maxuma documenta haec habeo quod, etc., Sall. C. 9, 4: omnis exempli, Liv. praef. § 10: esse documentum adversus aliquid, id. 9, 46, 8: satis ego documenti in omnes casus sum, id. 30, 30, 16: alicujus rei esse documento, Quint. 7, 1, 2.
        2. (β) With a rel. or interrog. clause: dederas enim, quam contemneres populares insanias, jam inde ab adolescentia documenta maxima, Cic. Mil. 8 fin.: documentum capere, quid esset victis extimescendum, id. Phil. 11, 2, 5: habeat me ipsum sibi documento, quae vitae via facillime viros bonos ad honorem perducat, id. Agr. 1, 9 fin.: quantum in bello fortuna posset, esse documento, Caes. B. C. 3, 10, 6; Liv. 45, 44: se documento futurum utrum … an, etc., id. 3, 56 fin.; cf. Tac. A. 13, 6 fin.: haud sane, cur ad majora tibi fidamus, documenti quicquam dedisti, Liv. 24, 8.
          With acc. and inf.: ut (Cato) esset hominibus documento, ea quoque percipi posse, etc., Quint. 12, 11, 23.
        3. (γ) With ne or ut: illis documentum dabo, ne, etc., Plaut. Capt. 3, 5, 94; so, documentum esse, ne, Liv. 21, 19, 10; * Hor. S. 1, 4, 110: documento esse, ne, Liv. 7, 6, 11: ceteris, ut parcius instarent, fuere documentum, Curt. 8, 14, 14.
        4. (δ) Absol.: singulis effossis oculis domum remittit, ut sint reliquis documento, Caes. B. G. 7, 4 fin.; Liv. 5, 51; 24, 8 fin.; Quint. 6, 3, 10; 11, 3, 4 al.: infidus sociusad Fabiorum Pyrrhive proditorem tertium transfugis documentum esset, Liv. 24, 45, 3: aequitate deum erga bona malaque documenta, Tac. A. 16, 33.

dōdĕcăĕtēris, ĭdis, f., = δωδεκαετηρίς, a period of twelve years, Censor. 18, 6.

dōdĕcătēmŏrĭon, ii, n., = δωδεκατημόριον, in astronomy, the twelfth part of a constellation, Manil. 2, 694; 699 al.

dōdĕcăthĕon, i, n., = δωδεκάθεον, an herb, so called after the twelve greater gods; perh. Primula vulg., Linn.; Plin. 25, 4, 9, § 28; cf. Marc. Emp. 27.

dōdōna, ae (-ē, es, Plin. 2, 103, 106, § 228; Claud. III. Cons. Hon. 117), f., = Δωδώνη,

  1. I. a city in Epirus, famed on account of its very ancient oracle of Jupiter, situated in an oak-grove, Cic. Div. 1, 43, 95; Plin. l. l.; Prop. 2, 21, 3 (3, 14, 3 M.); Ov. Tr. 4, 8, 43; Luc. 6, 426 al.
    1. B. Meton.
      1. 1. The sacred oak-grove of Dodona, Verg. G. 1, 149 Serv.
      2. 2. The Dodonean priests, Nep. Lys. 3, 2.
  2. II. Derivv.
    1. A. Dōdō-naeus, a, um, adj., of Dodona, Dodonean: quercus, Cic. Att. 2, 4; cf. Ov. M. 7, 623: oraculum, Cic. Div. 1, 1 fin.: Juppiter, id. ib. 1, 34, 76; Mel. 2, 3, 5; Plin. 4, 1, 1, § 2: lebetas, Verg. A. 3, 466: agmina, Claud. Bell. Get. 136 al.
    2. * B. Dōdōnĭus, a, um, adj., of Dodona: quercus, Claud. Rapt. Pros. 1, 31.
    3. C. Dōdōnis, ĭdis, f. adj., Dodonean: terra, Ov. M. 13, 716: quercus, Val. Fl. 1, 32: Thyene, i. e. one of the Hyades, as the nurses of Jupiter, Ov. F. 6, 711; these latter are called Dodonides Nymphae, Hyg. Fab. 182.
    4. D. Dō-dōnĭgĕna, ae, m. adj.: populi, i. e. nations living on acorns, Sid. Ep. 6, 12 med.

dōdra, ae, f. [dodrans], a drink composed of nine ingredients, Aus. Epigr. 86 and 87; called also: * dodralis potio, id. ib. 86 in lemm.

dōdrālis, e, v. the preced.

dōdrans, antis, m., nine twelfths or three fourths of any thing (v. as, I.).

  1. I. In gen.: alicujus aedificii reliquum dodrantem emere, Cic. Att. 1, 14 fin.; cf.: solvere dodrantem, Mart. 8, 9: heres ex dodrante, Nep. Att. 5, 2; Suet. Caes. 83: jugeri, Col. 5, 1, 11; Liv. 8, 11: operae, Col. 2, 4, 8: dodrantes semuncias horarum, Plin. 2, 14, 11, § 58: pondo dodrans, Scrib. Comp. 45 et saep.
  2. II. Esp.
          1. (α) As a measure of length, nine inches, Plin. 36, 9, 14, § 71; Suet. Aug. 79; Front. Aquaed. 65.
          2. (β) As a measure of time, three quarters of an hour, Plin. 18, 25, 58, § 219; 2, 14, 11, § 58.

dōdrantālis, e, adj. [dodrans], of nine inches: stirps, Col. 5, 6, 12: rami, Plin. 15, 30, 39, § 131: altitudo, Col. 11, 3, 44.

dōdrantārĭus, a, um, adj. [dodrans], of or belonging to a dodrans: tabulae, the debtbooks introduced in consequence of the lex Valeria feneratoria, Cic. Font. Fragm. 2 Niebuhr.

dŏga, ae, f., = δοχή, a sort of vessel (perhaps a measure), Vop. Aur. 48; cf. doga βούττης, Gloss. Philox.

dogarius, βουττοποιός, Gloss. Lat. Gr.

dogma, ătis, n. (also

  1. I. fem.: Pythagoream dogmam doctus, Laber. ap. Prisc. p. 679 fin. P.), = δόγμα, a philosophic tenet, doctrine, dogma, Cic. Ac. 2, 43, 133; id. Fin. 2, 32, 105; Mart. 1, 9; Juv. 13, 121; Vulg. Job, 13, 4 al. (in Cic. Ac. 2, 9, 27, written as Greek).
  2. II. A decree, order (eccl. Lat.): crudele regis, Vulg. Esth. 4, 3; cf. id. Act. 16, 4.

dogmătĭcus, a, um, adj., = δογματικός, pertaining to a philosophic doctrine, dogmatic: lites, Aus. Idyll. 17, 16.

dogmătistes, ae, m., = δογματιστής, one who maintains dogmata, a dogmatist, Rufin. 2 Invect. in Hier. no. 25.

dogmătīzo, āre, v. n., = δογματίζω, to propound a dogma, Aug. Ep. 57, 8 fin.

1. dŏlābella, ae, f. dim. [dolabra], a small pick-axe, hatchet, Col. 2, 24, 4 sq.

2. Dŏlābella, ae, m. nom. pr., the name of a Roman family in the gens Cornelia, of which the best-known individual is P. Cornelius Dolabella, Cicero’s son-in-law, Cic. Fam. 2, 16, 5 al.
Hence, Dŏlābel-lĭānus, a, um, adj.: pira, named after a Dolabella otherwise unknown, Col. 5, 10, 18; 12, 10, 4; Plin. 15, 15, 16, § 54.

dŏlābra, ae, f. [dolo], a mattock, pickaxe, as a milit. implement, Liv. 9, 37; 21, 11; Tac. H. 3, 20; 27; Curt. 8, 4; 9, 5; Juv. 8, 248; an agricultural implement, Col. Arb. 10, 2; Pall. Jan. 3, 3; id. Febr. 21, 2; a butcher’s implement, Dig. 33, 7, 18; cf. Fest. s. v. SCENA, p. 318, 18 Müll.

dŏlābrārĭus, ii, m. [dolabra], a pickaxe-maker, Inscr. Orell. 4071; 4081.

dŏlābrātus, a, um, adj. [dolabra], mattockshaped: securis, Pall. 1, 43, 3 (in Caes. B. G. 7, 73, 2, read delibratis).

* dŏlāmen, ĭnis, n. [dolo], a hewing: trunci, App. Flor. 1.

* dŏlātĭlis, e, adj. [dolo], easily hewn: lapides, Auct. de Lim. ap. Goes. p. 270.

* dŏlātōrĭum, ii, n. [dolo], an implement for hewing stones; as a transl. of λαξευτήριον, Hier. Ep. 106 fin.

* dŏlātus, ūs, m. [dolo], a hewing: gemmae, Prud. Psych. 836.

dŏlens, Part. and P. a., from doleo.

dŏlenter, adv., v. doleo, P. a.

dŏlentĭa, ae, f. [doleo], pain, Laev. ap. Gell. 19, 7, 9.

dŏlentŭlus, a, um, dim. adj. [dolens]: maritus, Ren. Inscr. Afric. 3844.

dŏlĕo, ŭi, ĭtum (doliturus, Liv. 39, 43 fin.; Prop. 1, 15, 27; Verg. A. 11, 732; Hor. Epod. 15, 11; id. S. 1, 2, 112; 1, 10, 89; Ov. M. 9, 257 al.; cf. also under
Note:), 2, v. n. and a. [perh. root in Sansc. dar-, dal-, to tear apart; cf. Gr. δέρω, to flay; Ger. zehren, to consume; Eng. tear].

  1. I. Corporeally, to feel pain, suffer pain, be in pain, to ache: nequeo caput Tollere, ita dolui, itaque ego nunc doleo, etc., Plaut. Truc. 2, 6, 45; id. Aul. 3, 1, 5: doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine, id. Cist. 1, 1, 62: si cor dolet, et si jecur, aut pulmones, aut praecordia, Cato R. R. 157, 7; cf.: pes, oculi, caput, latera, pulmones, Cic. Tusc. 2, 19, 44: caput, Plaut. Am. 5, 1, 7; cf.: caput a sole, Plin. 24, 5, 10, § 15: renes, Plaut. Curc. 2, 1, 21: hirae omnes, id. ib. 23: oculi, id. Most. 4, 2, 10: pes aegri, Lucr. 3, 111: dens, Plin. 20, 21, 84, § 224: uterum, Plaut. Aul. 4, 7, 10 et saep.: misero nunc malae dolent, id. Am. 1, 1, 252; cf. Ter. Phorm. 5, 8, 64: non metuo, ne quid mihi doleat, quod ferias, Plaut. Bacch. 5, 2, 54.
    Esp., of the pangs of childbirth: Lucina dolentibus Juno dicta puerperis, Cat. 34, 13.
    With acc. of part affected (late Lat.): graviter oculos dolui, Front. ad Amic. 16: doluisse te inguina cognosco, Marc. Aur. Ep. ad M. Caes. 5, 19, 34.
    Impers.: mihi dolet, quom ego vapulo, Plaut. Ep. 1, 2, 44; cf. id. Poen. 1, 1, 22: si stimulos pugnis caedis, manibus plus dolet, id. Truc. 4, 2, 55.
  2. II. Mentally.
    1. A. Of personal subjects, to grieve for, deplore, lament, be sorry for, be afflicted at or on account of any thing (so most freq. and class.).
          1. (α) With acc.: meum casum luctumque doluerunt, Cic. Sest. 69, 145; so, casum, id. Vatin. 13, 31; Sall. C. 40, 2: Dionis mortem, Cic. Cael. 10, 24: vicem alicujus, id. Verr. 2, 1, 44; id. Att. 6, 3, 4; 8, 2, 2; 8, 15 fin.; Tac. H. 1, 29 al.: injurias alicujus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12 fin.: aliquid, Cic. Tusc. 3, 32 fin.; id. Fl. 24; Verg. A. 1, 9; Hor. S. 1, 2, 112 et saep.
          2. (β) With acc. and inf.: inferiores non dolere (debent), se a suis superari, Cic. Lael. 20; id. Att. 6, 3, 4; Caes. B. G. 3, 2, 5; id. B. C. 1, 64, 2; Suet. Aug. 16 al.; Lucr. 3, 900; Verg. A. 4, 434; Ov. M. 2, 352 et saep.
            With simple inf.: vinci, Hor. C. 4, 4, 62.
          3. (γ) With abl.: laetari bonis rebus et dolere contrariis, Cic. Lael. 13, 47: qua (epistola) lecta de Atticae febricula valde dolui, id. Att. 12, 1, 2: delicto (opp. gaudere correctione), id. Lael. 24 fin.: laude aliena, id. Fam. 5, 8, 2: clade accepta, Liv. 5, 11: injuriis civitatis suae, id. 29, 21: dolore alicujus, Verg. A. 1, 669: mea virtute, Hor. Epod. 15, 11: laeso Metello, id. S. 2, 1, 67: quibus negatis, id. ib. 1, 1, 75: successu, Ov. M. 6, 130: Hercule deo, id. ib. 9, 257: rapto Ganymede, id. F. 6, 43 et saep.
          4. (δ) With de or ex: de Hortensio te certo scio dolere, Cic. Att. 6, 6, 2; Hor. Ep. 1, 14, 7; Ov. M. 7, 831; id. Tr. 4, 10, 84 al.: quo gravius homines ex commutatione rerum doleant, Caes. B. G. 1, 14, 5; cf.: tum ex me doluisti, Cic. Fam. 16, 21, 3; and: EX QVO (sc. filio) NIHIL VNQVAM DOLVIT NISE CVM IS NON FVIT, Inscr. Orell. 4609.
            (ε) With quod, quia, or si: doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur, Caes. B. C. 1, 9, 2; Ov. M. 5, 24; cf. Cic. Brut. 1, 5: doleo, quia doles et angere, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2: doliturus, si placeant spe deterius nostra, Hor. S. 1, 10, 89; cf. Cic. Planc. 1.
            (ζ) Absol.: ah! nescis quam doleam, Ter. Heaut. 5, 1, 61: et desperant et dolent et novissime oderunt, Quint. 2, 4, 10; 9, 1, 23; 9, 2, 26; Verg. A. 6, 733; Hor. Ep. 1, 6, 12 et saep.: pars dolere pro gloria imperi, Sall. J. 39, 1 Kritz.; cf. Sen. Cons. ad Helv. 17.
            So, dolentes, the mourners, Ov. M. 10, 142.
    2. B. Of subjects not personal, to pain one (rare and mostly ante-class.).
          1. (α) With dat.: animus mihi dolet, Plaut. Merc. 2, 3, 54; Phr. Caput mihi condoluit. Str. Quid mihi futurum’st, quoi duae ancillae dolent, i. e. are a painful subject, id. Truc. 2, 8, 3: dolet illud huic quod, etc., id. Capt. 1, 2, 49; id. Mil. 4, 8, 15; Ter. Eun. 1, 2, 13; id. Ad. 2, 4, 8; Cic. de Or. 1, 53 fin.; Sall. J. 84, 1.
            Impers., it pains me, I am grieved, I grieve.
          1. (α) With dat.: CONDISCES (i. e. condiscens = condiscipulus) CVI DOLET PRO AFRICANO, Corp. Inscr. L. 1, 2258 a: mihi dolebit, non tibi, si quid ego stulte fecero, Plaut. Men. 2, 3, 84; Ter. Phorm. 1, 3, 10; Caecil. ap. Cic. Cael. 16, 37; cf. prov.: cui dolet meminit, Anglice, the burnt child dreads the fire, Cic. Mur. 20, 42.
          2. (β) With acc. personae: frigida Eoo me dolet aura gelu, Prop. 1, 16, 24.
          3. (γ) Absol.: dolet (sc. mihi) dictum, Ter. Eun. 3, 1, 40: nec dolent prava, Sen. Tranq. An. 2.
            Note: Pass. as deponent: DE QVA NIHIL ALIVD DOLITVS EST (vir) NISI MORTEM, Inscr. Grut. 793, 4, and 794, 2: DOLEATVR, ib. 676, 11.
            Hence, dŏlens, entis, P. a., causing pain, painful: nil dolentius, Ov. M. 4, 246.
            More freq., adv.: dŏlen-ter, painfully, with pain, with sorrow: dolenter hoc dicam potius quam contumeliose, Cic. Phil. 8, 7, 22; id. de Or. 2, 52, 211; id. Or. 38; id. Vatin. 4 fin.; Planc. ap. Cic. Fam. 8, 24, 6; Plin. Ep. 1, 5, 4 al.
            Comp., Cic. Sest. 6, 14.
            Sup. does not occur.

dōlĭāris, e, adj. [dolium], of a cask: vinum, in cask, i. e. new, not yet drawn off, Dig. 18, 6, 1, § 4: anus, like a barrel, Plaut. Ps. 2, 2, 64.

dōlĭārĭus, a, um, adj. [dolium], of a cask or casks.

  1. I. Adj.: DOLEARIA OFFICINA, Inscr. Orell. 4888.
  2. II. Subst.: dōlĭārĭ-um, ii, n., the place where wine-casks are kept; corresp. to our wine-cellar, Dig. 18, 1, 35, § 7.

Dŏlĭcha, ae, or -e, ēs, f., a city of Thessalia, Liv. 42, 53, 6; 44, 2, 8.

Dŏlĭchēnus and Dŏlŏcēnus, an epithet of Jupiter, v. Marini Att. de’ Frat. Arv. p. 538 sq.

dŏlĭchō̆drŏmos, i, m., = δολιχοδρόμος, the long course in racing, of twenty stadia, Hyg. Fab. 273.

1. Dŏlĭchos, i, m., The name of a gladiator, Hor. Ep. 1, 18, 19.

2. dŏlĭchos, i, m., = δόλιχος, a plant, perhaps the kidney-bean, Plin. 16, 44, 92, § 244.

dŏlĭdus, a, um, adj. [dolor], painful (late Lat.): motus, Cael. Aur. Acut. 3, 3, 11.

dŏlĭo, īre, v. 1. dolo init.

dōlĭŏlum, i, n. dim. [dolium], a small cask.

  1. I. Prop., Col. 12, 44, 3; Liv. 5, 40.
    1. B. Nom. propr.: Dōliŏla, ōrum, n., a place in Rome, acc. to Varr. L. L. 5, § 157 Müll.; Paul. ex Fest. p. 69, 8 Müll.
  2. II. Doliola florum, the calyx, Plin. 11, 13, 13, § 32; cf. Schneid. on Varr. R. R. p. 579.

* dŏlĭto, āre, v. freq. n. [doleo], to pain greatly, to ache, Cato R. R. 157, 7.

dōlĭum, ii, (plur. written DOLEA, Calend. ap. Orell. Inscr. II. p. 381), n. [cf. Gr. δαίδαλος, δαιδάλεος, skilfully wrought; Lat. dolo], a very large jar of globular form, with a wide mouth (cf.: vas, arpa, seria, cadus, lagena, culeus, amphora, urna, congius, cyathus, urceus, testa, etc.): dolium aut seria, Varr. ap. Serv. Verg. A. 6, 31; Cato R. R. 69, 1; Juv. 14, 308; Varr. R. R. 3, 15, 2; Col. 11, 2, 70; Plaut. Cist. 2, 2, 7; Ter. Heaut. 3, 1, 51; Hor. C. 3, 11, 27; id. Epod. 2, 47 et saep.: de dolio haurire, wine from the jar, i. e. new, not yet drawn off, Cic. Brut. 83, 288.
Prov.: in pertusum ingerimus dicta dolium, for to talk in vain, Plaut. Ps. 1, 3, 135; cf. cribrum.

  1. B. A meteor having the form of a dolium, Manil. 1, 847.

1. dŏlo, āvi, ātum, 1 (access. form of the part. pass. dolītus, Varr. ap. Non. 99, 17, and 436, 15), v. a. [cf. Sanscr. dar-, dal-, to tear apart; whence doleo; Lat. dolium], to chip with an axe, to hew.

  1. I. Lit.: materiem, Cato R. R. 31 fin.: taleas, Cat. 45: robur, Cic. Div. 2, 41, 86: scyphum caelo, Varr. ap. Non. 99, 18: perticas in quadrum, Col. 8, 3, 7: stipes falce dolatus, Prop. 4 (5), 2, 59: dolato confisus ligno, Juv. 12, 57; cf.: non est e robore dolatus, Cic. Ac. 2, 31, 100: de lapidibus dolatis, Vulg. 3 Reg. 6, 7.
    1. B. Transf.: fuste, i. e. to cudgel soundly, belabor, drub, Hor. S. 1, 5, 23.
      In mal. part.: uxorem, Pompon. ap. Non. 166, 1. Cf. dedolo.
  2. II. Trop., to shape, construct: (historiam) sicut potuit, dolavit, Cic. de Or. 2, 13, 54.
    And in an alliteration: hodie hunc dolum dolamus, i. e. to fashion, contrive, devise, Plaut. Mil. 3, 3, 64.
      1. 2.dŏlo or dŏlon, ōnis, m., = δόλων, a staff with a short sharp iron point; a pike, sword-stick (cf.: lancea, spiculum, gaesum, hastile, sarissa, sparus): ingens contus cum ferro brevissimo, Varr. ap. Serv. Verg. A. 7, 664. So Verg. l. l.; Sil. 3, 250.
      2. 2. A small sword-cane, hidden dagger, Suet. Claud. 13; id. Dom. 17; Dig. 9, 2, 52; cf. Isid. Orig. 18, 9, 4; Serv. Verg. l. l.
  3. II. Transf., of a fly’s sting, Phaedr. 3, 6, 3.
      1. 2. The fore-topsail, Liv. 36, 44; 45; 37, 30; cf. Isid. Orig. 19, 3, 3.

3. Dŏlo, ōnis, m. nom. propr., = Δόλων.

  1. I. A spy of the Trojans in the Trojan war, Ov. M. 13, 98, Verg. A. 12, 347 Serv, Macr S. 5, 16 al.
  2. II. A son of Priam, Hyg. Fab 90.

Dŏlŏpes, um

    (
  1. I. sing. acc. Dolopem, Liv. 42, 58), m., = Δόλοπες, the Dolopes or Dolopians, a people in Thessaly, renowned in fable, Plin. 4, 2, 3, § 6 (who reckons them among the Aetolians); Cic. Rep. 2, 4, 8; Verg. A. 2, 7; Ov. M. 12, 364; Nep. Cim. 2, 5.
  2. II. Derivv.
    1. A. Dŏlŏpēĭus, a, um, adj., of the Dolopes, Dolopian: busta, Val. Fl. 2, 10.
    2. B. Dŏlŏpēis, ĭdis, f., adj., Dolopian: urbs, i. e. Ctimene, Hyg. Fab. 14.
    3. C. Dŏlŏpĭa, ae, f., the part of Thessaly formerly inhabited by the Dolopes, Liv. 32, 13 al.

dŏlor, ōris, m. [doleo], pain, smart, ache (freq. and class.; for syn. cf.: aegrimonia, maeror, maestitia, luctus, plangor, tristitia, angor, anxietas, cura, sollicitudo).

  1. I. Corporeal: dolor est motus asper in corpore, alienus a sensibus, Cic. Tusc. 2, 15: dolores atque carnificinas facere, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: corporis, Lucr. 4, 1075: capitis, id. 6, 785: dentium, oculorum, id. 6, 660: pedum, Cic. Brut. 34, 130: articulorum, id. Att. 1, 5 fin.: laterum, Hor. S. 1, 9, 32 et saep.
    Of the pangs of childbirth, Plaut. Truc. 4, 3, 33; id. Cist. 1, 2, 22: utero exorti dolores, id. Am. 5, 1, 40; cf. id. ib. 48; 3, 1, 19; id. Truc. 4, 3, 33 (with labor); Ter. And. 1, 5, 33 (with laborare); id. Ad. 3, 1, 2 al.
    Comic., of the gripings in the stomach of a hungry person, Plaut. Stich. 1, 3, 11.
  2. II. Mental, as a general designation of every painful, oppressive feeling, pain, distress, grief, tribulation, affliction, sorrow, anguish, trouble, vexation, mortification, chagrin, etc. (syn. luctus): dolor (est) aegritudo crucians, Cic. Tusc. 4, 8, 18: si cadit in sapientem animi dolor, id. Lael. 13, 48: quanta est cura in animo, quantum corde capio dolorem, Plaut. Truc. 2, 5, 5; so with cura, Cic. Fam. 4, 6, 2: in labore atque in dolore, Plaut. Ps. 2, 3, 20: majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem, Cic. Rep. 1, 4; cf. opp. laetatio, Caes. B. G. 5, 52 fin.: te dolorem, quem acceperis cum summi viri tum amicissimi morte, ferre moderate, Cic. Lael. 2, 8; cf. id. de Or. 2, 48 fin.; and: magno esse Germanis dolori Ariovisti mortem, Caes. B. G. 5, 29, 3; cf. also id. ib. 7, 38, 3: magnum et acerbum dolorem commovere, Cic. Verr. 2, 4, 21 fin.: dolore angi, id. Fam. 4, 3; cf. id. Phil. 8, 6, 18.
      1. 2. Esp., indignation, wrath, animosity, anger, resentment: sed ego in hac sententia dicenda non parebo dolori meo, non iracundiae serviam, Cic. Prov. Cons. 1, 2; cf. id. ib. 18, 44: et rei publicae injuriam et suum dolorem condonare, Caes. B. G. 1, 20, 5: qui accipit injuriam, et meminit et prae se fert dolorem suum, Cic. Off. 2, 22 fin.: magno dolore affici, Caes. B. G. 1, 2, 4; cf. id. ib. 5, 4 fin.; id. B. C. 2, 33, 1; cf. also: in eas (naves) indiligentiae suae ac doloris iracundia erupit, id. ib. 3, 8, 3: quis indomitas tantus dolor excitat iras? Verg. A. 2, 594; Hor. Ep. 1, 2, 60; id. Epod. 15, 15: amator agit ubi secum, Accedam? an potius mediter finire dolores, the torments of love, id. S. 2, 3, 263; cf. Ov. A. A. 2, 519; Prop. 1, 13, 9; 3, 20, 27 (4, 20, 17 M.) et saep.: Catonem veteres inimicitiae Caesaris incitant et dolor repulsae, Caes. B. C. 1, 4, 2; so, repulsae, Ov. M. 3, 395: injuriae, Liv. 1, 40: ignominiae, Suet. Vesp, 8: conjugis amissae, Ov. M. 7, 688 et saep.: justus mihi dolor etiam adversus deos esset, quod, etc., Tac. A. 2, 71.
        Prov.: dolorem longa consumit dies, Sen. ad Marc. 8; cf.: dolor decrescit, ubi quo crescat non habet, Pub. Syr. 129 (Rib.).
      2. 3. Terror, Amm. 14, 2, 15.
    1. B. Meton.
      1. 1. A grief, i. e. an object or cause of grief: illa (potest) etiam duris mentibus esse dolor, Prop. 1, 14, 18; Ov. P. 3, 3, 73.
      2. 2. In rhet. lang. for the Gr. πάθος, passionate, warm expression; pathos, Cic. de Or. 3, 25; id. Brut. 24, 93; id. Or. 37, 130; id. de Or. 2, 17 fin.; Quint. 6, 2, 36.

dŏlōrōsus, a, um, adj. [dolor], painful, full of sorrow (late Lat.): loci, Veg. Vet. 4, 22: exstantia, Cael. Aur. Tard. 4, 5.

dŏlōse, adv., v. dolosus fin.

dŏlōsĭtas, ātis, f. [dolosus], deceit, Vulg. Sir. 37, 3.

dŏlōsus, a, um, adj. [dolus], crafty, cunning, deceitful (rare, and mostly poet.; for syn. cf.: subdolus, fraudulentus, fallax; callidus, astutus, vafer, veterator, etc.): conservus, Plaut. Mil. 2, 2, 43: fidicina, id. Epid. 3, 2, 36: mulier, Hor. S. 2, 5, 70: gens, Ov. M. 14, 92: vulpes, Phaedr. 1, 13, 11 et saep.: consilia, Poët. ap. Cic. Rab. Post. 2, 4: artes, Ov. M. 15, 473; August. in Ev. Joan. Tract. 116, 5: statera, false, Vulg. Prov. 20, 23; cf. pondera, id. Mich. 6, 11.
With inf.: amici, Ferre jugum pariter dolosi, Hor. C. 1, 35, 28.
Poet.: taurus, i. e. Jupiter, changed into a bull, Hor. C. 3, 27, 25: incedis per ignes Suppositos cineri doloso, i. e. deceitful, treacherous, id. ib. 2, 1, 8; cf. nummus, id. Pers. prol. 12.
Adv.: dŏlōse, craftily, deceitfully (class.), Plaut. Ps. 4, 2, 4; id. Truc. 2, 5, 9; Cic. Off. 3, 15, 61; Vulg. Psa. 5, 10 al.
No Comp. or Sup.

dŏlus, i, m. [Sanscr. dal-bhas, deceit; Gr. δόλος, cunning, δέλεαρ, bait]. Orig.,

  1. I. a device, artifice; hence, evil intent, wrongdoing with a view to the consequences (opp. culpa, negligence; cf. also: fallacia, fraus, astutia, calliditas).
    In the older, and esp. the jurid. lang.: dolus malus, a standing expression for guile, fraud, deceit: doli vocabulum nunc tantum in malis utimur, apud antiquos etiam in bonis rebus utebatur. Unde adhuc dicimus Sine dolo malo, nimirum quia solebat dici et bonus, Paul. ex Fest. p. 69, 10 Müll.: in quibus ipsis (formulis) cum ex eo (sc. Aquillio) quaereretur, quid esset dolus malus? respondebat; cum esset aliud simulatum, aliud actum, Cic. Off. 3, 14, 60; cf. id. Top. 9 fin.; and id. N. D. 3, 30: Labeo sic definit: Dolum malum esse omnem calliditatem, fallaciam, machinationem ad circumveniendum, fallendum, decipiendum alterum adhibitam, Dig. 4, 3, 1; so, dolus malus, acc. to Cic. Off. 3, 15, 61; 3, 24; id. Fl. 30, 74; id. Att. 1, 1, 3: dolo malo instipulari, Plaut. Rud. 5, 3, 25; in a pub. law formula in Liv. 1, 24 fin.; and 38, 11; Ter. Eun. 3, 3, 9 Don.; Dig. 4, 3 tit.: de dolo malo, and ib. 44, 4 tit.: de doli mali et metus exceptione, et saep.; opp. culpa, Cod. 5, 40, 9.
    Far more freq. and class. (but rarely in Cic.),
  2. II. Without malus, guile, deceit, deception: haud dicam dolo, Plaut. Trin. 1, 2, 53: non dolo dicam tibi, id. ib. 2, 4, 79; id. Men. 2, 1, 3; ita omnes meos dolos, fallacias, Praestigias praestrinxit commoditas patris, Poëta ap. Cic. N. D. 3, 29, 73; cf.: huic quia bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit, Sall. C. 11, 2: aliquem ductare dolis, Plaut. Capt. 3, 4, 109: consuere, id. Am. 1, 1, 211: versare, Verg. A. 2, 62: nectere, Liv. 27, 28 init. et saep.: nam doli non doli sunt, nisi astu colas, Plaut. Capt. 2, 1, 30; so with astu, Suet. Tib. 65; Verg. A. 11, 704; cf. with astutia, Sall. C. 26, 2: per sycophantiam atque per doctos dolos, Plaut. Ps. 1, 5, 70; cf. ib. 113: per dolum atque insidias, Caes. B. G. 4, 13, 1; and with this last cf.: magis virtute quam dolo contendere, aut insidiis niti, id. ib. 1, 13, 6.
    Prov.: dolo pugnandum est, dum quis par non est armis, Nep. Hann. 10: tempus atque occasionem fraudis ac doli quaerere, Caes. B. C. 2, 14, 1; so with fraus, Liv. 1, 53: consilio etiam additus dolus, id. 1, 11: per dolum ac proditionem, id. 2, 3: dolis instructus et arte Pelasgā, Verg. A. 2, 152 et saep.: subterranei = cuniculi, Flor. 1, 12, 9: volpis, Lucr. 3, 742; cf. id. 5, 858 and 863; Vulg. Matt. 26, 4 et saep.
  3. III. Transf., the means or instrument of deceit: dolos saltu deludit, i. e. the nets, Ov. Hal. 25: subterraneis dolis peractum urbis excidium, Flor. 1, 12, 9.
    Dolus, as a deity, Val. Fl. 2, 205: superavit dolum Trojanum, Dolon, Plaut. Ps. 4, 7, 142.
    1. B. = culpa: dolo factum suo, by his own fault, Hor. S. 1, 6, 90.

dōma, ătis, n., = δῶμα, a roof, house, dwelling (eccl. Lat.), Hier. Ep. 106, no. 63, Vulg. 2 Reg. 5, 8 al.

dŏmābĭlis, e, adj. [domo], that may be tamed, tamable (a poet. word): Cantaber, Hor. C. 4, 14, 41; Ov. M. 9, 253.

dŏmātor, ōris, v. domitor init.

* dŏmĕfactus, a, um, adj. [domo-facio], tamed, subdued.
Transf.: tellus aratro, Petr. 99, 3.

* dŏmestĭcātim, adv. [domesticus], in the house, at home: apparare aliquid (opp. oblocare macellariis), Suet. Caes. 26.

dŏmestĭcātus, ūs, m. [domesticus], the office and dignity of the princeps domesticorum (also called primiceriatus), Cassiod. Var. 10, 11 and 12.

dŏmestĭce, adv., v. the foll. art. fin.

dŏmestĭcus, a, um, adj. [domus], of or belonging to the house.

  1. I. Lit. (very rare): dico intra domesticos parietes, Cic. Deiot. 2, 5: vestis, a garment to wear in the house, id. Fin. 2, 24; Suet. Aug. 73 al.: domesticus otior, i. e. at home, Hor. S. 1, 6, 128.
    Far more freq. and class.,
  2. II. Transf., of or belonging to one’s family; domestic, familiar, household.
    1. A. In gen.
      1. 1. Adj.: in luctu domestico. Cic. Vatin. 13; cf. Ov. M. 13, 578: maeror, Suet. Calig. 5: domesticis praeceptis ernditus. Cic. Rep. 1, 22 fin.; cf.: usus et consuetudo cum ali quo, id. Rosc. Am. 6; so, usus, Quint. 4 prooem. § 1; cf. Ov. P. 4, 3, 15: homo prope domesticus, Cic. Fam. 7, 14; cf. praedones (with hospites and amici), id. Rosc. Am. 6: mala, id. Sest. 45, 97; cf. clades (with avunculus absumptus), Liv. 9, 17, 17: exempla, id. 37, 25; Quint. 9, 3, 73: religio, Suet. Claud. 12: convivium, id. ib. 44: ecclesia, the church in the house, Vulg. 1 Cor. 16, 19.
      2. 2. Subst.: dŏmestĭci, ōrum, m., the members of a family, inmates of a household, Cic. Rab. Post. 2, 4; Liv. 1, 42; Suet. Aug. 89; 78; Vulg. 2 Reg. 16, 2 al.
        Also, family domestics, household slaves, Suet. Oth. 10; and for the escort, retinue of a person, Cod. Th. 1, 12, 3; Cod. Just. 12, 7; cf. milites, i. e. body-guard, Vop. Numer. 13.
    2. B. In partic.
      1. 1. Opp. to what is foreign or public, domestic, native; private, internal: copiae rei frumentariae, Caes. B. G. 2, 10, 4: si superavissent vel domesticis opibus vel externis auxiliis, id. B. C. 2, 5 fin.; cf.: externa lubentius in tali re quam domestica recordor, Cic. Off. 2, 8: non esse transmarinis nec importatis artibus eruditus, sed genuinis domesticisque virtutibus, id. Rep. 2, 15 fin.; cf. mos (opp. adventicia doctrina), id. ib. 3, 3 Mos.: insolens domesticarum rerum fastidium, id. Fin. 1, 3 fin.: alienigenas domesticis anteferre, id. Font. 10 fin.: bellum, intestine, civil war, Caes. B. G. 5, 9, 4; cf. hostes, Cic. Vatin. 10, 25: insidiae (with intestinum scelus), id. Fam. 5, 2; cf.: et intestinum malum, id. Verr. 2, 1, 15: ac vernaculum crimen (opp. Romam de provincia apportatum), id. ib. 2, 3, 61: facta celebrare, i. e. of their own country, Hor. A. P. 287 et saep.: res domesticas ac familiares (opp. rem publicam), Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.: domestica et publica, id. Fam. 5, 13, 4; Liv. 1, 1 fin.: ut vestitum, sic sententiam habeas aliam domesticam, aliam forensem, Cic. Fin. 2, 24; cf. id. Or. 43 fin.: foris claros domestica destruebat infamia, Plin. Pan. 83, 4: in rebus privatis ac domesticis, Quint. 2, 21, 4 et saep.
      2. 2. (Like the Gr. οἰκεῖος) = proprius, proper, personal, one’s own (opp. alienus): si ex ipsorum domestico incommodo nullus dolor insideret, etc., ex domestico judicio atque animi conscientia, Caes. B. C. 3, 60, 2; Cic. Div. in Caecil. 10, 31; id. Verr. 2, 3, 41, § 95; id. de Or. 2, 9, 38; id. Or. 38, 132; cf.: Furiae, i. e. in his own heart, id. Rosc. Am. 24, 67.
        Adv.: dŏmestĭce, at home, privately (late Lat.): et secrete, Tert. Pall. 4: confectus libellus, Symm. Ep. 10, 36 fin.

dŏmĭcēnĭum, ii, n. [domus-cena], a meal at home, household fare: triste, Mart. 5, 78, 1: trinoctiale, id. 12, 77, 5.

dŏmĭcĭlĭum, ii, n. [domus and cel-, root of celare, to conceal; cf.: cella, occulere], a habitation, dwelling, domicile, abode (freq. and class.; for syn. cf.: aedes, domus, tectum, casa, tugurium, habitatio, mansio, sedes, etc.).

  1. I. Prop., Plaut. Mil. 2, 5, 41; Cic. Arch. 4, 9; id. N. D. 2, 60; id. Rep. 1, 13; id. Brut. 73 fin.; Caes. B. G. 1, 30, 3; id. B. C. 1, 86, 3; Vulg. Marc. 5, 3 et saep.
  2. II. Trop. (esp. freq. in Cic.): nulla alia in civitate, nisi in qua populi potestas summa est, ullum domicilium libertas habet, Cic. Rep. 1, 31: Capuae, in Domicilio superbiae collocati, id. Agr. 2, 35 fin.: honestissimum senectutis (Lacedaemo), id. de Sen. 18, 63: imperii et gloriae (Roma), id. de Or. 1, 23; cf. gloriae, id. Balb. 5, 13: mentis, id. N. D. 1, 27, 76; cf. Vell. 2, 69, 4: improbissimorum sermonum in auribus alicujus collocare, Cic. Pis. 31, 76: cui verbo (sc. fideliter) domicilium est proprium in officio, id. Fam. 16, 17.

dŏmĭcoenĭum, v. domicenium.

dŏmĭcūrius, ii, m. [domus-cura], a steward, Ren. Insc. Afr. 260.

Dŏmĭdūcus, i, m., and Dŏmĭdūca, ae, f. [domus-duco], the god that conducts home, epithet of Jupiter and Juno, as deities of marriage, who bring the bride to her husband’s home, Aug. Civ. D. 6, 9; 7, 3; Mart. Cap. 2, § 149.

dŏmĭna, ae (dat. and abl. plur. only dominis, Curt. 3, 12, 8; Inscr. Orell. 1629), f. [dominus].

  1. I. Prop., mistress, she who rules or commands, esp. in a household, = hera, materfamilias, Plaut. Cist. 4, 2, 107; id. Stich. 2, 1, 24; Ter. Heaut. 2, 3, 57; Quint. 5, 11, 34 sq.; Ov. M. 4, 5; Juv. 6, 376; 377 al.
  2. II. In gen., like the Gr. δέσποινα, a mistress, lady: sit sane Fors domina campi, Cic. Pis. 2; cf.: haec una virtus omnium est domina et regina virtutum, id. Off. 3, 6, 28: voluptates blandissimae dominae, id. ib. 2, 10, 37: cupiditas honoris, imperii, provinciarum quam dura est domina! id. Par. 5, 2 fin.: juncti currum dominae subiere leones, i. e. of Cybele, Verg. A. 3, 113; 438; of Venus, Ov. A. A. 1, 148; Prop. 3, 3, 31 (4, 2, 31 M.); of Juno, id. 2, 5, 17; of Diana, Mart. 12, 18; of Isis, Inscr. Grut. 82, 2; cf. Inscr. Orell. 1884; Vulg. Gen. 16, 4 al.
        1. b. As adj.: domina Urbs, the queen city, Mart. 12, 21, 9.
    1. B. In partic.
      1. 1. The appellation of a lady belonging to the imperial family, Suet. Dom. 13; id. Claud. 39.
      2. 2. A term of endearment,
        1. a. Wife, Verg. A. 6, 397 Serv.; Ov. Tr. 4, 3, 9; 5, 5, 7; Inscr. Orell. 2663.
        2. b. Sweetheart, Tib. 1, 1, 46; 3, 4, 74; Prop. 1, 4, 2 et saep.

dŏmĭnans, antis, v. dominor, P. a.

dŏmĭnanter, adv., v. dominor, P. a.

dŏmĭnātĭo, ōnis, f. [dominor], rule, dominion.

  1. I. Prop., among the republican Romans, mostly with an odious secondary meaning, unrestricted power, absolute dominion, lordship, tyranny, despotism (good prose; for syn. cf.: regnum, dicio, imperium, potestas, magistratus), Cic. Rep. 1, 32 (opp. libertas, id. ib. 1, 43; Asin. Pollio ap. Cic. Fam. 10, 31, 3; Sall. J. 31, 16; Liv. 3, 39; 4, 5; 6, 18; Tac. A. 6, 42 al.); Cic. Rep. 2, 9; 19; id. Phil. 3, 14, 34; id. Agr. 1, 6 fin.; id. Att. 8, 3, 6; Sall. C. 5, 6; Nep. Milt. 3, 4; Quint. 9, 2, 97; Tac. A. 1, 3 et saep.
    In the plur., Cic. Rep. 2, 26 fin. Mos.; Sall. Hist. Fragm. 1, 9, p. 214 ed. Gerl.; Tac. A. 3, 26; 12, 4; Vulg. Psa. 144, 13 al.
  2. II. Transf., = dominantes, rulers, lords, despots.
    Sing. collect.:
    totam eam dominationem in carcerem detraxit, Flor. 1, 24, 3.
    Plur., Tac. A. 13, 1.
  3. III. Trop.: regnumque judiciorum, Cic. Verr. 1, 12, 35; cf.: regia in judiciis, id. ib. 2, 5, 68: firma et moderata rationis in libididem, id. Inv. 2, 54, 164.
      1. 2. In eccl. Lat., angels, spiritual powers, Vulg. Colos. 1, 16.

dŏmĭnātor, ōris, m. [dominor], ruler, lord: rerum Deus, Cic. N. D. 2, 2, 4; Lact. 2, 14, 2; Vulg. Exod. 34, 6 al.

dŏmĭnātrix, īcis, f. [dominator], a female ruler, mistress (very rare): caeca ac temeraria dominatrix animi cupiditas, * Cic. Inv. 1, 2, 2: freti (Creta), Sen. Hippol. 85; Vulg. Jerem. 13, 18.

dŏmĭnātus, ūs (dat. dominatu, Caes. ap. Gell. 4, 16, 8), m. [dominor], rule, command; esp. absolute rule, sovereignty, mastery, tyranny (good prose; most frequent in Cicero; for syn. v. dominatio).

  1. I. Prop., Cic. Rep. 1, 27 (opp. libertas; cf. opp. servitus, id. Deiot. 11, 30); id. Tusc. 5, 20; id. Phil. 11, 14, 36; id. de Or. 2, 55, 225; id. Div. 1, 25, 53; id. Off. 2, 1, 2; Caes. B. C. 1, 4 fin.
    In plur., Cic. Rep. 1, 39; Prud. Ham. 517.
  2. II. Transf.: animi, Cic. Rep. 1, 38; cf. consilii, id. ib.: cupiditatum, id. Par. 5, 3, 40: omnium rerum (with principatus and potestas), id. N. D. 2, 11; cf. id. Rep. 1, 17: omnis terrenorum commodorum est in homine, id. N. D. 2, 60 fin.

dŏmĭnĭcus (contr. DOMNICUS, Inscr. Orell. 3201), a, um, adj. [dominus], of or belonging to a lord or master (rare; not in Cic.).

  1. I. Prop.: gannire ad aurem numquam didici dominicam, Afran. ap. Isid. Differ. 86 (v. 282 Rib.): rationes pecuariae, Varr. R. R. 2, 10, 10: habitationes, Col. 9 praef. § 1: palatum, Sen. Ep. 47: vinum, Petr. 31, 2: jussus, id. 28, 7: GENIUS, Inscr. Orell. 1721: APOTHECA, ib. 2591 al.
  2. II. Transf.
    1. A. Since the formation of the empire, imperial: res, Cod. Just. 7, 38: coloni, ib. 3, 26, 7: OPERA, Inscr. Orell. 1243 al.
      Subst.: Dŏmĭnĭcum, i, n., a collection of poems by the Emperor Nero, Suet. Vit. 11 fin.
    2. B. In eccl. Lat.,
          1. (α) Dominica dies, the Lord’s Day, Sunday, Tert. Coron. 3; id. Jejun. 15; Vulg. Apoc. 1, 10.
          2. (β) Dominica cena, the Lord’s Supper, Vulg. 1 Cor. 11, 20.

dŏmĭnĭum, ii, n. [dominus].

  1. I. (Acc. to dominus, II. B. 1.) A feast, banquet (very rare): dominia convivia, Lucil. ap. Non. 281, 25 (with sodalitia); * Cic. Verr. 2, 3, 4 Zumpt N. cr.; S. C. ap. Gell. 2, 24, 2.
  2. II. Jurid. t. t., property, right of ownership (absolute ownership, opp. possessio, cf. Sandars, Just. Inst. Introd. p. 47); esp. paramount ownership, eminent domain: in eo solo dominium Populi Romani est vel Caesaris: nos autem possessionem tantum habere videmur, Gai. Inst. 2, 7: dominium et jus eorum qui dederint esse, Liv. 45, 13, 15 (cf.: jus et imperium, Sall. J. 14, 1); Gai. Inst. 1, 54; 2, 40; Cod. Just. 2, 3, 20; Val. Max. 4, 4 init.; cf. Rein’s Privatr. p. 129 sq.
    1. B. Lordship, rule (eccl. Lat.), Vulg. Tobiae, 8, 24; 1 Mac. 11, 8.
    2. C. Concr., lord, master.
      Trop.: incertissima dominia, Sen. Vit. Beat. 5.

dŏmĭnor, ātus (ante-class. inf domina rier, Verg. A. 7, 70), 1, v. dep. n. [dominus], to be lord and master, to have dominion, bear rule domineer (freq. and class.; for syn. cf.: regno, impero, jubeo, praesum).

  1. I. Prop., absol.: imperare quam plurimis, pollere, regnare, dominari, Cic. Rep. 3, 12; so, absol., id. 1, 33; id. Rab. Post. 14, 39; Sall. C. 2, 2; Liv. 33, 46; Tac. A. 4, 7; id. H. 1, 21; Verg. A. 2, 363 et saep.
    With in and abl.: in capite fortunisque hominum, Cic. Quint. 30, 94; so, in aliqua re, id. ib. 31, 98; id. Div. in Caecil. 7 fin.; id. Verr. 2, 1, 51 fin.; Liv. 8, 31; Verg. A. 2, 327; Ov. F. 3, 315 al.
    With inter or in: inter aliquos, * Caes. B. G. 2, 31 fin.; so Ov. Am. 3, 6, 63: dominari in cetera (animalia), id. M. 1, 77: in adversarios, Liv. 3, 53.
    With abl.: summā dominarier arce, Verg. A. 7, 70.
    With the abl. only, Verg. A. 6, 766; 1, 285; 3, 97.
    With dat.: toti dominabere mundo, Claud. in Ruf. 1, 143.
    With gen.: omnium rerum, Lact. Ira, 14, 3; Tert. Hab. Mul. 1 al. in late Lat.
  2. II. Transf., to rule, reign, govern, etc., of inanimate and abstract subjects: Cleanthes solem dominari putat, Cic. Ac. 2, 41: mare, Tac. Agr. 10 fin.: pestis in magnae dominatur moenibus urbis, Ov. M. 7, 553: inter nitentia culta Infelix lolium et steriles dominantur avenae, Verg. G. 1, 154: ubi libido dominatur, Crassus ap. Cic. Or. 65, 219; so, consilium, Cic. Rep. 1, 38: potestas (sc. censura) longinquitate, Liv. 9, 33: oratio, Quint. 8, 3, 62: fortuna, Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4: usus dicendi in libera civitate, id. de Or. 2, 8, 33; id. Caecin. 25, 71: actio in dicendo, id. ap. Quint. 11, 3, 7: effectus maxime in ingressu ac fine (causae), Quint. 8 prooem. § 7 et saep.: senectus si usque ad ultimum spiritum dominatur in suos, Cic. de Sen. 9, 38.
    Hence, dŏmĭnans, antis, P. a., ruling, bearing sway.
    Lit.: a gentibus dominantibus premi, Lact. 7, 15, 5.
    Trop.: animus dominantior ad vitam, Lucr. 3, 397; id. 6, 238: dominantia nomina = vulgaria, communia, the Gr. κύρια, proper, without metaphor, Hor. A. P. 234.
    As subst.: dŏmĭnans, antis, m., an absolute ruler: cum dominante sermones, Tac. A. 14, 56; id. H. 4, 74.
    Plur., Vulg. Jer. 50, 21; id. Apoc. 19, 16.
    Adv.: dŏmĭnante, in the manner of a ruler, Dracont. Hexaem. 1, 331.
    Note: dŏmĭnor, āri, pass., to be ruled: o domus antiqua, heu, quam dispari Dominare domino! Poëta ap. Cic. Off. 1, 39, 139; Nigid. ap. Prisc. p. 793; Lact. Mort. Pers. 16, 7.

* dŏmĭnŭlus, i, m. dim. [dominus], a little lord, lordling, Dig. 32, 1, 41, § 4.

A maximum of 100 entries are shown.